Niestabilna sytuacjafinansowa firmy często wymusza na pracodawcy konieczność redukcji kosztów.Niektóre cięcia można przeprowadzić prosto i sprawnie, problem pojawia sięjednak wtedy, gdy chodzi o wynagrodzenia pracowników. Czy pracodawca możeobniżyć pensje i na jakich zasadach powinno się to odbyć?
Przejdź do sekcji artykułu:
Wielu pracodawców w dobie kryzysu ekonomicznego zastanawia się, czy można obniżyć wynagrodzenie pracownikowi. Niestety, często jest to jedyne rozwiązanie, które pozwoli ocalić firmę i miejsca pracy – obniżenie pensji jest więc rozwiązaniem, które chroni pracowników przed utratą etatu. Podstawą takich działań powinna być rozmowa z podwładnymi i przedstawienie im konkretnej sytuacji oraz warunków, które będą obowiązywać. Taki sposób działania określają przepisy prawa pracy, konieczna jest jednak zgoda pracownika w formie pisemnej – to tzw. porozumienie zmieniające. Jeśli pracownik nie zgodzi się na obniżenie pensji, pracodawca może zastosować wypowiedzenie zmieniające, którego odmowa skutkuje rozwiązaniem umowy.
Pracodawca może obniżyć wynagrodzenie na podstawie przepisów prawa pracy. Ważne jest jednak to, by proces odbył się na mocy porozumienia stron lub pisemnego wypowiedzenia zmieniającego obowiązujących warunków pracy i płacy. W sytuacji, gdy podwładny nie wyrazi zgody na tego typu działanie, nie jest możliwa odgórna zmiana warunków. Oznacza to jednak rozwiązanie umowy, a co za tym idzie – zwolnienie pracownika.
Kryterium to nie obowiązuje, gdy bierzemy pod uwagę specjalne regulacje wprowadzane w szczególnych sytuacjach. Jedną z nich jest pandemia koronawirusa, ustawodawca daje możliwość obniżenia wynagrodzenia do 50% czasie przestoju ekonomicznego. Alternatywą dla zwolnienia może być także przymusowy urlop lub obniżenie wymiaru pracy, czego konsekwencją może być niższa pensja. Trzeba jednak pamiętać, że przed zastosowaniem takiego rozwiązania konieczne jest porozumienie ze związkami zawodowymi lub jeżeli u pracodawcy nie działają związku zawodowe, z przedstawicielami pracowników.
Tarcza antykryzysowa pozwala zmniejszyć wynagrodzenie pracowników bez konieczności ich zgody z powodu przestoju ekonomicznego. Taka zmiana powinna dotyczyć jednak wszystkich pracowników, czy są jakieś wyjątki od tej reguły? Bywa tak, że nie na wszystkie stanowiska obecny stan ekonomiczny będzie miał wpływ, wtedy można zastosować zasadę wybiórczości. Dział administracji w fabryce może wykonywać dokładnie takie same zadania w pełnym wymiarze pracy, podczas gdy produkcja będzie wstrzymana. Wtedy pensję można obniżyć pracownikom fizycznym, a wynagrodzenia tych biurowych pozostawić bez zmian.
Tarcza antykryzysowa pozwala na obniżenie wynagrodzenia osób, które pozostają w gotowości do sprawowania obowiązków. Przestój ekonomiczny pozwala zredukować pensję do 50%, z zastrzeżeniem, że nie może być ona niższa niż minimalne wynagrodzenie, czyli 2 600 zł brutto. Tarcza zakłada także możliwość redukcji kosztów pracodawcy poprzez obniżenie wymiaru pracy pracowników o 20%, ale nie więcej niż do połowy etatu. Wynagrodzenie zmniejszy się wtedy proporcjonalnie.
W świetle tych regulacji pracownicy nie mają możliwości odmowy, a co za tym idzie – pracodawca może bez ich zgody obniżyć czas pracy i wysokość wynagrodzenia.
W przypadku, gdy pracodawca zaproponuje nam zmianę warunków pracy w zwykłym trybie (tj. nie na podstawie przepisów tzw. tarczy antykryzysowej), a my nie wyrazimy zgody, musimy liczyć się z otrzymaniem wypowiedzenia zmieniającego. To taki dokument, który przedstawia oficjalnie zmianę obecnych warunków pracy i płacy. W sytuacji, gdy nie zgodzimy się na zaproponowane zmiany, umowa rozwiąże się wraz z upływem okresu wypowiedzenia. Jeśli nie złożymy oświadczenia o odmowie do połowy tego terminu, automatycznie zgadzamy się na zmianę warunków pracy i płacy. Pracodawca dzięki wypowiedzeniu zmieniającemu może dokonać zmian dotyczących:
· miejsca pracy;
· rodzaju pracy;
· wynagrodzenia;
· wymiaru czasu pracy.
Pamiętajmy jednak, że wypowiedzenie zmieniające powinno mieć formę pisemną i bardzo często poprzedzone jest porozumieniem zmieniającym warunki pracy. W myśl art. 42 § 1 Kodeksu pracy, w wypowiedzeniu zmieniającym do umowy zawartej na czas nieokreślony powinna znaleźć się dokładna, prawdziwa i konkretna przyczyna, ponieważ obowiązują tu przepisy wypowiedzeń definitywnych.
Wypowiedzenie zmieniające a odprawa – czy możemy uzyskać odprawę w sytuacji, gdy odrzucimy proponowane zmiany? Tak, musimy jednak spełnić jeden warunek, a mianowicie odmowa przyjęcia wypowiedzenia zmieniającego będzie obiektywnie uzasadniona. Należą do nich sytuacje, gdy:
· nowe warunki są znacznie gorsze niż dotychczasowe;
· znacząco zmienia się zakres obowiązków;
· wynagrodzenie jest zdecydowanie niższe;
· praca nie odpowiada obecnym kwalifikacjom pracownika.
Pracownikowi w takiej sytuacji należy się odprawa w wysokości jednego, dwóch lub 3 miesięcznych wynagrodzeń, w zależności od stażu zatrudnienia.
Wypowiedzenie zmieniające a ciąża
Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy kobiecie w ciąży lub przebywającej na urlopie macierzyńskim. Dotyczy to również wypowiedzenia zmieniającego – nie ma możliwości zmiany warunków pracy i płacy (zasady te określa art. 177 k.p.). Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, gdy firma ogłasza upadłość lub likwidację pracodawcy.
Pracodawca może zmniejszyć wynagrodzenie do kwoty nie mniejszej niż minimalna krajowa, która obecnie wynosi 2 600 zł brutto przy pełnym etacie. Nie ma jednak widełek, które określają konkretne kwoty. Owszem, zmiana wynagrodzenia nie powinna być znacząca, ponieważ daje to możliwość obiektywnego uzasadnienia odrzucenia wypowiedzenia zmieniającego.
W przypadku, gdy bierzemy pod uwagę tarczę antykryzysową i obniżenie wymiaru czasu pracy, wynagrodzenie może zostać zmniejszone proporcjonalnie do zmiany czasu pracy. Może być również zredukowane o 20%. Nie można jednak łączyć tych dwóch zmiennych, czyli zmniejszyć etat o 10%, a wynagrodzenie o 20%. Przy zmniejszaniu czasu pracy obowiązuje zasada proporcjonalności wynagrodzenia.
Obniżenie wynagrodzenia bez zgody pracownika może odbyć się wyłącznie w sytuacji przestoju ekonomicznego lub obniżenia wymiaru czasu pracy w związku z Covid-19. W innym przypadku pracodawca może obniżyć wynagrodzenie o pracę wyłącznie po tym, jak pracownik zaakceptuje nowe warunki. Podwładny może podjąć decyzję o odmowie do połowy okresu wskazanego w wypowiedzeniu zmieniającym. Jeśli jednak nie złoży oświadczenia, automatycznie zgadza się na zmiany. Odrzucenie wypowiedzenia zmieniającego równoznaczne jest z rozwiązaniem umowy po upływie okresu wypowiedzenia.
Obniżenie wynagrodzenia w okresie ochronnym
Pracodawca nie może zmienić warunków pracy i płacy w tzw. okresie ochronnym. Chodzi tu o specjalne warunki, które dotyczą osób, którym pozostały 4 lata do emerytury. Pracownikowi w wieku przedemerytalnym nie można zmienić i zmodyfikować umowy na warunki gorsze niż dotychczas. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy wszyscy pracownicy zostaną objęci takimi samymi zmianami, w przypadku stwierdzonej orzeczeniem lekarskim utraty zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo niezawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do jej wykonywania.
Zmiana warunków pracy i płacy jest trudną sytuacją, często chroni nas jednak przed utratą stanowiska i źródła utrzymania. Brak naszej zgody i złożenie pisemnego oświadczenia skutkuje zakończeniem współpracy z obecną firmą. Pamiętajmy, że jeśli taka odmowa będzie obiektywnie uzasadniona, możemy liczyć na odprawę od naszego pracodawcy.
Wypowiedzenie zmieniające pozwala nie tylko na obniżenie wynagrodzenia, ale także zmianę stanowiska na niższe. Odbywa się to bardzo często na zasadzie degradacji pracownika ze stanowiska kierowniczego. Na taką zmianę możemy się nie zgodzić, jednak nasza umowa zostanie rozwiązana po konkretnym czasie określonym w dokumencie. Jeśli jednak uznamy, że zostało naruszone prawo, możemy wystąpić do sądu pracy i dociekać swoich praw.
Niestety, czasami musimy zmierzyć się z obniżeniem wynagrodzenia. Jak w takim razie radzić sobie z taką sytuacją? Ważne, by mieć kontrolę nad budżetem domowym, aby wiedzieć, na czym stoimy i gdzie szukać oszczędności, które pozwolą nam przetrwać kryzys.
Budżet domowy – co to jest i jak go zaplanować?
Zawsze możemy poszukać dodatkowych możliwości zarobkowych, które będą zastrzykiem gotówki. Ostatecznie możemy też poszukać nowej i lepiej płatnej pracy, która zapewni nam stabilność finansową. Jednak tego typu decyzje i poszukiwania nie są łatwe, zwłaszcza w czasach kryzysu. Aby przetrwać chwilowy kryzys finansowy możemy zwrócić się po wsparcie finansowe lub pożyczkę od rodziny i znajomych, która pomoże stanąć na nogi i pomyśleć o przyszłości.
