Błędy w deklaracjach podatkowych to dość powszechny problem. Z reguły nie wynikają one z celowego działania, ale ze zwykłej nieuwagi i niewiedzy. Błaha omyłka może jednak prowadzić do bardzo niemiłych konsekwencji w postaci odpowiedzialności karnoskarbowej. Jak tego uniknąć? Należy skorzystać z instytucji czynnego żalu.
Z artykułu dowiesz się:
Zgodnie z przepisami ustawy z 10 września 1999r. Kodeks karny skarbowy, czynny żal jest zawiadomieniem odpowiedniego urzędu o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia skarbowego przez podatnika, który się tego czynu dopuścił. Inaczej mówiąc, czynnym żalem dokonuje się legalnej, dopuszczalnej korekty nierzetelnie złożonej lub niezłożonej deklaracji podatkowej.
Aby skorzystać z instytucji czynnego żalu, należy jednak spełnić kilka przesłanek. Po pierwsze, podatnik musi ujawnić istotne okoliczności dokonanego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu. Po drugie, zawiadomienie organu podatkowego powinno mieć miejsce przed wszczęciem przez fiskusa postępowania podatkowego. Po trzecie natomiast, skorzystanie z czynnego żalu jest uwarunkowane uiszczeniem w całości wymagalnej należności publicznoprawnej, uszczuplonej popełnionym czynem zabronionym – a zatem po prostu zapłaceniem zaległego podatku wraz z odsetkami.
Czynny żal składa się po to, aby uniknąć odpowiedzialności karnoskarbowej za złożenie np. nierzetelnej deklaracji podatkowej. Kary przewidziane w przepisach polskiego prawa są bowiem surowe. Niezłożenie PIT-u lub złożenie PIT-u obarczonego błędami może zostać uznane za uchylanie się od obowiązku podatkowego, co grozi karą grzywny do 720 stawek dziennych lub karą pozbawienia wolności. Możliwe jest również orzeczenie obutych kar łącznie, o ile podatek został narażony na uszczuplenie. Z kolei jeżeli kwota podatku narażonego na uszczuplenie jest małej wartości, sprawca podlega tylko karze grzywny.
Za tego typu przewinienie może zostać również zakwalifikowane zatajenie prawdy lub podanie nieprawdy w deklaracji, skutkujące narażeniem podatku na uszczuplenie, wprowadzenie w błąd organu podatkowego poprzez podanie danych niezgodnych ze stanem rzeczywistym, a także zatajenie rzeczywistego stanu, skutkujące nienależnym zwrotem podatku. Co przy tym istotne, odpowiedzialność karną może ponieść nie tylko sam podatnik, ale też podmiot, który sporządził deklarację, czyli na przykład członek zarządu spółki, wspólnik spółki, księgowy i doradca podatkowy.
Czynny żal należy zatem złożyć wtedy, gdy zauważymy, że złożona przez nas deklaracja podatkowa zawiera błędy lub gdy zdamy sobie sprawę z tego, że w ogóle nie dopełniliśmy tego obowiązku. Przepisy nie wskazują konkretnego terminu na złożenie czynnego żalu. Trzeba to jednak zrobić, zanim właściwy organ podejmie czynności zmierzające do ujawnienia czynu.
Czynnego żalu nie trzeba natomiast składać w sytuacji, gdy zauważyliśmy swoje uchybienie przed upływem ustawowego terminu złożenia deklaracji. W takiej sytuacji wystarczy złożyć korektę i zapłacić należny podatek. Czynny żal będzie również bezcelowy wtedy, gdy doszło już do przedawnienia, a zatem minęło 5 lat od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. Przykładowo zatem, jeżeli składamy deklarację PIT za 2018 rok, to obowiązek podatkowy powstaje w 2019 roku, a zatem przedawnienie nastąpi 1 stycznia 2025 roku. Chcesz upewnić się, czy twoja deklaracja podatkowa została dobrze złożona? Sprawdź, jak obliczyć ulgę podatkowa na dziecko, jakie są progi podatkowe i jak rozliczyć deklarację PIT przez Internet.
Pismo zawierające czynny żal składa się do właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Od 31 marca 2020 czynny żal można złożyć również online za pomocą skrzynki e-PUAP i profilu zaufanego. Teoretycznie nie ma żadnego wzoru lub formularza tego pisma, ale często fiskus udostępnia na swoich stronach pomocne informacje na ten temat, a nawet gotowy szablon (czynny żal - przykładowy wzór pisma). Poza wskazaniem, że wnosimy czynny żal, pismo powinno zawierać dane adresata, czyli urzędu skarbowego, dane nadawcy, czyli podatnika (PESEL, adres, numer telefonu), a także określenie deklaracji, która nie została złożona lub została złożona z błędem.
Dodatkowo, mając na względzie konieczność ujawnienia wszystkich okoliczności czynu i osób odpowiedzialnych za jego popełnienie, podatnik powinien napisać szczegółowe uzasadnienie, w którym opisze swoją omyłkę.
Jednocześnie z pismem o czynnym żalu należy złożyć prawidłową deklarację podatkową. Do pisma warto też dołączyć potwierdzenie przelewu kwoty odpowiadającej wartości podatku i należnych odsetek.
W kontekście czynnego żalu warto też wskazać na ostatnią zmianę przepisów Kodeksu karnego skarbowego. Regulacja ta zostałanieco zmodyfikowana. Niestety na niekorzyść podatników.
Dotychczas złożenie czynnego żalu było gwarantem bezkarności. Teraz może się natomiast zdarzyć sytuacja, w której jakiś organ podjął uprzednio czynności służbowe, zmierzające do ujawnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego. To z kolei zniweczy skutki złożonego czynnego żalu. Przy czym nie chodzi wyłącznie o czynności podejmowane przez organy ścigania, ale również takie podmioty jak Państwowa Inspekcja Pracy, ZUS lub NBP. Biorąc pod uwagę wielość tych podmiotów, może się okazać, że podatnik nie będzie miał świadomości, że gdzieś, w którymś z organów toczy się w jego sprawie postępowanie.
Wielu podatników zadaje sobie zatem pytanie, czy rzeczywiście warto składać czynny żal. Organ skarbowy może przecież nie zauważyć uchybienia, a sprawa przedawni się po pięciu latach. Należy jednak zauważyć, że obecnie realizowany jest program uszczelniania systemu podatkowego w Polsce. Organy Krajowej Administracji Skarbowej bardzo skrupulatnie analizują składane deklaracje podatkowe i istnieje mała szansa, że uchybienie podatnika umknie ich uwadze. Grożące kary są natomiast zbyt surowe, aby można było je zlekceważyć.
