Co zrobić z podartym banknotem – wymiana zniszczonej waluty

Chyba każdemu zdarzyło się przynajmniej raz w życiu niechcący uszkodzić pieniądze albo dostać w sklepie naderwany lub sklejony taśmą banknot. Zwykle nie zwracamy na to dużej uwagi i puszczamy taką walutę dalej w obieg. Co jednak, jeśli podczas robienia zakupów czy dokonywania opłat kasjer odmówi przyjęcia zapłaty podniszczonym banknotem? Czy ma do tego prawo? Sprawdź, kiedy uszkodzone pieniądze tracą swoją wartość. Gdzie i jak można je wymienić?

Gdzie wymienić zniszczone pieniądze?

Na mocy zarządzenia nr 31/2013 prezesa Narodowego Banku Polskiego, uszkodzone pieniądzemożna wymienić w kasie każdego banku wPolsce, o ile możliwe jest odczytanie nominału i wciąż mamy przynajmniej45% pierwotnej powierzchni banknotu.

Wymianie podlegają zarówno monety, jak i banknoty. Jest ona na ogółcałkowicie bezpłatna, poza wyjątkami, takimi jak uszkodzenia w wyniku badańwykonanych przez organy ścigania lub powstałych przez działania zabezpieczeńzainstalowanych w urządzeniach do transportu pieniędzy. Te przypadki jednak niedotyczą przeciętnego obywatela. Procedura wymaga od niego jedynie wypełnienia krótkiego wniosku o wymianę (w którym powinno sięzawrzeć swoje dane osobowe – imię, nazwisko i adres, a także czytelny podpis).Na ogół jest ona natychmiastowa. Nowych pieniędzy nie otrzymamy od rękiwyłącznie, jeśli:

• pojawi siępodejrzenie co do ich autentyczności;
• będą na tyleuszkodzone, że weryfikacji będzie mogła dokonać tylko centrala Narodowego BankuPolskiego (na przykład zawilgocone, zbutwiałe lub kruszące się).

W takichprzypadkach trzeba będzie trochę poczekać na decyzję. Przekaże ją bank, przezktóry dokonywaliśmy całej operacji. Jeśli NBP odmówi wymiany ze względu za zbytduże zniszczenia, otrzymamy pisemne uzasadnienie oraz odzyskamy naszezniszczone banknoty lub monety. Jeżeli, na domiar złego, pieniądze okażą sięfałszywe, trzeba będzie się wytłumaczyć, jak weszliśmy w ich posiadanie.

Pamiętajmy też, że po wymianie banknotów na nowe zawsze powinniśmy otrzymać pokwitowanie od pracownika banku.

Wymiana zniszczonych pieniędzy – kryteria

Zdarza się, żebanki uchylają się od obowiązku przyjęcia uszkodzonych pieniędzy. Jeślipracownik na wstępie informuje nas o tym, że placówka nie dokonuje wymian, tomożemy powołać się na swoje prawa (zarządzenie prezesa NBP nr31/2013) i poprosić o pisemne uzasadnienie takiejdecyzji, a następnie nawet złożyć skargę do Komisji Nadzoru Finansowego.

Bank ma obowiązekwymienić banknoty, które są:

• postrzępione,
• naddarte,
• podklejone,
• przerwane,
• zabrudzone,
• lekko zaplamione,
• nadpalone
• odbarwione,
• pomazane długopisem, kredką lub w inny sposób (każdynapis na banknocie jest teoretycznie uszkodzeniem),
• zadrukowane,
• zawilgłe.

Wymianiepodlegają też całe monety i ich elementy – rdzeń i pierścień (o ile moneta niezachowała się w całości), jeśli:

• mają uszkodzenia mechaniczne,
• są wytarte,
• zmieniły kolor,
• nastąpiła korozja,
• są pomazane, zaplamione farbą lub znajdują się na nich jakieś napisy.

Ile jest wart uszkodzony banknot?

Podczas wymiany banknotu nie zawsze otrzymamypełny ekwiwalent jego wartości. Według

zarządzenia prezesa NBP otrzymamy:

• 100% wartościnominału za:
• banknoty przerwane na kilka części (jednak nie więcejniż na dziewięć), sklejone lub niesklejone, łącznie stanowiące 100% pierwotnejpowierzchni (jeżeli wszystkie ich części pochodzą z tego samego banknotu, niemają ubytków powierzchni w miejscu przerwania);
• banknoty, które zachowały ponad 75% pierwotnejpowierzchni w jednym kawałku;
• uszkodzone monety, które wciąż są w całości;
• dwa rozłączone elementy (rdzeń i pierścień), pochodzącez monety o tym samym nominale (nie musi to być dokładnie ta sama moneta).

• 50% wartości nominału za:
• banknoty, które zachowały w 45-75% pierwotnej powierzchni w jednym fragmencie;
• monety, w których zachował się przynajmniej jeden element (rdzeń lub pierścień).

Wymiana uszkodzonych banknotów zagranicznych – gdzie wymienić euro?

Gdzie można wymienićuszkodzony banknot euro? Niestety tylko za granicą. Potrzebny jest bowiem oddział banku centralnego kraju, któregojest ono walutą. Warunki wymiany euro określa decyzja Europejskiego Banku Centralnego z dnia 19 kwietnia2013 r.

Wymieniając uszkodzony banknot euro, otrzymamy zawsze100% jego wartości. Procedura bardzo przypomina polską, ale warto pamiętać, żeróżni się dość istotnymi szczegółami, takimi jak:

• możliwość wymiany banknotów, które zachowały się w ponad 50% pierwotnej powierzchni (a jeśli jest mniej, musimy udowodnić, że reszta została zniszczona);
• w razie wątpliwości co do autentyczności pieniędzy, wymieniający ma obowiązek wykazania, że nie są one fałszywe (udowodnienia tytułu prawnego do ich posiadania i udowodnienia, że działał w dobrej wierze);
• wymieniający musi udowodnić, że banknot został uszkodzony przypadkowo lub celowo, ale nie w złej wierze (np. poprzez zabezpieczenie przeciw kradzieży). Banknoty z adnotacjami, zapisanymi wyrazami czy z rysunkami nie są za takie uważane;
• opłata za pieniądze uszkodzone przez urządzenia zapobiegające kradzieży wynosi 10 eurocentów od banknotu (pobierana jest jednak tylko w przypadku wymiany co najmniej 100 uszkodzonych banknotów).

Co zrobić, gdy otrzymamy uszkodzony banknot w sklepie?

Odpowiedź ta to pytanie jest prosta – odmówić jego przyjęcia. Zgodnie z prawem kupujący nie ma obowiązku wziąć takich pieniędzy, ponieważ uszkodzone banknoty i monety nie są prawnym środkiem płatniczym na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Przyjmowanie uszkodzonych pieniędzy niesie ze sobą kilka zagrożeń – po pierwsze, przy kolejnych zakupach i próbie zapłaty sprzedawca może odmówić przyjęcia zniszczonej waluty, a po drugie na uszkodzonym banknocie lub monecie trudniej rozpoznać cechy identyfikacyjne. Co za tym idzie, łatwiej się nabrać, gdy ktoś wciśnie nam fałszywkę. Pieniędzy, które nie są autentyczne, nie wymienimy później w banku, a za to możemy mieć kłopoty z policją.