Odsetki ustawowe, zarówno kapitałowe, jak i te za opóźnienie w spłacie, zależą od wysokości stopy referencyjnej NBP. Gdy mamy do czynienia z inflacją i podwyżką stóp procentowych, rośnie też wysokość odsetek ustawowych. Ile wynoszą obecnie te odsetki ustawowe, które ważne są dla pożyczkobiorców?
Wysokość odsetek od pożyczki lub kredytu określona jest zwykle w umowie - są to tzw. odsetki umowne - ich wysokość regulują zapisy umowy cywilnoprawnej. Odsetki ustawowe mają zastosowanie w sytuacji, w której umowa między stronami nie wskazuje jasno, jaka ma być wysokość odsetek od kwoty pożyczonego kapitału lub za jego nieterminową spłatę. Dla pożyczkobiorców, którzy korzystają z oferty banków i instytucji finansowych, istotna jest maksymalna kwota odsetek ustawowych. Wskazuje bowiem wartość, której pożyczkodawca nie może przekroczyć podczas naliczania odsetek od kapitału czy za opóźnienie w spłacie.
Odsetki ustawowe należne od sumy pieniężnej to tzw. odsetki kapitałowe. Jak sama nazwa wskazuje, są naliczane za możliwość korzystania z obcego kapitału.
Odsetki kapitałowe mogą być odsetkami w wysokości wynikającej z umowy stron lub odsetkami ustawowymi. Odsetki ustawowe stosuje się w momencie, w którym w umowie pomiędzy stronami nie znalazł się zapis określający wysokość odsetek kapitałowych. W takim wypadku należne są odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej NBP i 3,5 punktów procentowych.
Odsetki ustawowe określa Rada Ministrów, biorąc pod uwagę wysokość rynkowych stóp procentowych oraz stóp procentowych NBP.
Wysokość odsetek kapitałowych zależy od wysokości stopy referencyjnej NBP. Oznacza to, że ich wysokość rośnie wraz ze wzrostem stóp procentowych - począwszy od października 2021, kiedy to stopa referencyjna NBP miała najniższy w historii poziom 0,1%, aż do września 2022 roku, kiedy to wzrosła do poziomu 6,75%, 7 września 2023 jej wartość zmieniła się i obecnie wynosi 6%.
Aby obliczyć aktualną wysokość odsetek kapitałowych należy do stopy referencyjnej NBP dodać 3,5 punktu procentowego -wysokość ustawowych odsetek kapitałowych od 5 października 2023 wynosi 9,25% w skali roku (suma aktualnej stopy referencyjnej NBP + 3,5 punktów procentowych).
Czytaj również: Inflacja - co to jest? Ile wynosi i jak wpływa na koszty życia?
Na podstawie art. 359 § 2 Kodeksu Cywilnego, maksymalna stawka odsetek ustawowych (kapitałowych) nie może przekroczyć dwukrotności aktualnej stawki odsetek kapitałowych, czyli 18,5%.
Jeśli dłużnik spóźnia się ze spłatą, wierzyciel może wystąpić o odsetki za opóźnienie w spłacie. Mają one na celu zdyscyplinowanie dłużnika do uregulowania długu i dotrzymywania terminów płatności.
Wierzyciel może żądać zapłaty odsetek za wpłatę nieterminową, nawet jeśli nie poniósł z tego tytułu strat, a dłużnik nie dokonał spłaty zobowiązania z powodu zaistnienia niezależnych od niego okoliczności.
Podobnie jak w przypadku odsetek kapitałowych, jeżeli stopa odsetek za opóźnienie w spłacie nie była określona w umowie, wierzyciel ma prawo rościć sobie wypłatę odsetek ustawowych za opóźnienie w spłacie w wysokości równej sumie aktualnej stopy referencyjnej NBP i 5,5 punktów procentowych. Od
Podobnie, jak w przypadku odsetek kapitałowych, wysokość odsetek za opóźnienie w spłacie, również zależna jest od stopy referencyjnej NBP. Oznacza to wzrost wysokości odsetek w miarę podwyższania stóp procentowych przez RPP.
Aktualna wysokość ustawowych odsetek za opóźnienie w spłacie wynosi 11,25% w skali roku (aktualna stopa referencyjna NBP + 5,5 punktów procentowych).
Maksymalna wysokość odsetek nie może przekroczyć dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie w spłacie w skali roku (te wynoszą aktualnie 12,25%). Od 5 października jest to 22,5%.
